Op 15 maart 2023 vinden de Provinciale Statenverkiezingen en de Waterschapsverkiezingen plaats. Wat zijn de belangrijkste redenen voor Nederlanders om wel of niet te gaan stemmen? En wat vinden zij belangrijke onderwerpen? We vroegen het aan het Citisens panel.
September 2022
Stemgedrag
Driekwart van onze panelleden geeft aan dat zij of hij in 2019 heeft gestemd voor zowel de Provinciale Statenverkiezingen als de Waterschapsverkiezingen. Een meerderheid (82%) verwacht dit in 2023 weer te gaan doen.* Het grootste deel van de invullers stemt bij de Provinciale Statenverkiezingen omdat zij dit hun plicht vinden als inwoner van Nederland (63%). In de open antwoorden vullen panelleden aan dat zij stemmen niet alleen een plicht vinden, maar ook een (voor)recht dat zij belangrijk vinden om te benutten. Een andere belangrijke reden om te gaan stemmen is uit gewoonte (60%). Als laatste vindt bijna de helft (45%) het belangrijk om invloed uit te oefenen op wie er in de Eerste Kamer komt. Een vergelijkbaar percentage (52%) vindt dat Nederlanders rechtstreeks op Eerste Kamerleden moeten stemmen. Een kwart is het hier niet mee eens en nog een kwart is neutraal of weet het niet.
Onderwerpen
De onderwerpen van de verkiezingen lijken minder belangrijk bij het besluit om te gaan stemmen of niet. Slechts een kwart van de invullers (26%) gaat bij de Provinciale Statenverkiezingen stemmen omdat zij de onderwerpen belangrijk vinden. Bij de Waterschapsverkiezingen is dit hoger, daar gaat ruim een derde (34%) stemmen omdat zij de onderwerpen belangrijk vinden. De belangrijkste onderwerpen van de Waterschapsverkiezingen vinden invullers waterzuivering en de gezondheid (81%), natuurbeheer en biodiversiteit (75%) en wateroverlast en veiligheid (73%). In de open antwoorden geven invullers aan dat zij droogte en overstromingen dringende problemen vinden.
Motivaties
Een belangrijke reden om niet te gaan stemmen tijdens de Provinciale Staten verkiezingen is een gebrek aan vertrouwen in de politiek: bijna de helft van de groep niet-stemmers (47%) noemt dit als belangrijkste reden. Daarnaast geeft een deel in de open antwoorden aan dat zij niet goed op de hoogte zijn van de inhoud van deze verkiezingen. Dit wordt bevestigd door de antwoorden op de stelling of invullers een duidelijk beeld hebben van de taken van de Provinciale Staten. Minder dan de helft (48%) van de invullers kan zich in deze stelling vinden.
Voor de groep die niet gaat stemmen voor de Waterschapsverkiezingen is ‘De onderwerpen van deze verkiezingen interesseren mij niet’ de belangrijkste reden (24%). Daarnaast weten invullers niet genoeg over de waterschappen en vinden zij dat deze te ver van hun af staan, bijvoorbeeld omdat de waterschappen niet zichtbaar genoeg zijn. Ook van de rol van de waterschappen heeft minder dan de helft (46%) van de panelleden een duidelijk beeld. Een andere reden waarom invullers niet gaan stemmen zijn de geborgde zetels, wat inhoudt dat een aantal zetels een speciale status hebben en zonder verkiezing worden uitgegeven aan vertegenwoordigers van bedrijven, landbouworganisaties en natuurbelangen. Sommige invullers vinden het proces om deze reden niet democratisch genoeg. Als laatste geven veel invullers aan dat zij de onderwerpen waar de waterschappen over gaan liever niet politiek beslist zien worden, maar door experts.
**
Over het onderzoek
Dit onderzoek is door Citisens uitgevoerd in augustus 2022. Ruim 11.300 Nederlanders namen deel aan het onderzoek. De resultaten zijn gewogen naar leeftijd, geslacht, stedelijkheid en provincie en op deze onderdelen representatief voor Nederland. Het onderzoek is uitgezet onder het panel van Citisens, bestaande uit ruim 66.000 Nederlanders.
* Uiteraard zijn deze percentages veel hoger dan de daadwerkelijke cijfers tijdens die verkiezingen (respectievelijk 56% en 51%). Enerzijds valt dit te herleiden door de samenstelling van het Citisenspanel. Onze panelleden zijn grotendeels politiek geïnteresseerd. Dit wordt versterkt door een zelfselectie-effect van het sample. Degenen die interesse hebben in verkiezingen laten vaker hun mening weten over dit thema dan de groep die dit niet heeft. Dit is een herkenbaar patroon in eerder onderzoek. Ook daar blijkt dat invullers veelvuldig aangeven dat zij zijn wezen stemmen terwijl dat in de praktijk niet het geval was. Deels vanwege de bovenstaande effecten, deels vanwege sociale wenselijkheid, maar ook omdat het gaat om een vraag in retrospectief waarbij invullers wellicht verkiezingen door elkaar halen en denken aan de verkiezing waar ze wel zijn wezen stemmen.