Op woensdag 20 maart 2019 werden de verkiezingen voor de Provinciale Staten gehouden. Als we de aandacht in de media èn de verkiezingsprogramma’s van de provinciale politieke partijen mogen geloven, was duurzaamheid hèt thema bij deze verkiezingen. Daarnaast is 2019 hèt klimaatjaar. Om er achter te komen of kiezers dit thema ook zo belangrijk vonden tijdens deze verkiezingsperiode en de mate waarin het thema wellicht zelfs doorslaggevend is geweest in hun stemgedrag, hebben we tussen 21 maart en 1 april 2019 een korte online vragenlijst uitgezet onder de Citisens community. Ruim 27.000 panelleden vulden de vragenlijst in.
April 2019
Naast vragen aangaande het belang dat Nederlanders hechten aan het thema duurzaamheid en klimaat, waren er ook vragen opgenomen over het vertrouwen dat zij hebben in de huidige politiek (een belangrijke voorspeller voor stemgedrag). Ook is de respondenten gevraagd aan te geven of ze hun keuze hebben laten afhangen van provinciale of landelijke thema’s. Om gevonden verschillen tussen Nederlanders te duiden, hebben we gebruik gemaakt van ons eigen segmentatiemodel, de Citisensmethode. Gewogen voor leeftijd, geslacht en betrokkenheidsprofiel kunnen we een representatief beeld geven van de mening van het Nederlandse publiek.
De Citisensmethode categoriseert inwoners op basis van big èn small data in acht onderscheidende groepen. Voor iedere groep is een betrokkenheidsprofiel opgesteld. Zo krijgt iedere groep een eigen gezicht: van Kritische Vernieuwers en Zelfbewuste Aanpakkers tot Zorgzame Senioren. Lees hier meer.
Provinciale versus landelijke thema’s
Uit het onderzoek komt naar voren dat zowel provinciale thema’s als landelijke thema’s het stemgedrag hebben bepaald. Bijna de helft van de Nederlanders (47%) heeft hun keuze voornamelijk af laten hangen van provinciale thema’s, 39% voornamelijk van landelijke thema’s. Kijken we naar de betrokkenheidsprofielen, dan zien we dat Gevestigde Beïnvloeders, Kritische Vernieuwers en Eigengereide Digitalen hun keuze meer lieten afhangen van landelijke thema’s.
Dit is een bevestiging van wat we in eerder uitgevoerde onderzoeken zagen. Uit deze onderzoeken blijkt namelijk dat vooral Gevestigde Beïnvloeders en Kritische Vernieuwers meer (inter)nationaal gericht zijn. Zelfbewuste Aanpakkers lieten hun keuze tijdens deze verkiezingen meer afhangen van provinciale thema’s; dit is dan ook het profiel met een meer lokale focus, zo weten we uit eerder onderzoek.
Duurzaamheid en klimaat
Het thema duurzaamheid en klimaat (een thema dat zowel landelijk als provinciaal speelt) heeft een grote rol gespeeld bij de keuze voor een partij tijdens de Provinciale Statenverkiezingen. Twee derde van de ondervraagden geeft aan dat dit thema belangrijk was bij hun keuze. We zien dit vooral terugkomen in hun stemgedrag: er werd vaker gestemd op partijen die zich voor en tijdens de verkiezingen profileerden als duurzaam. Andere thema’s die tijdens deze verkiezingen een rol speelden, waren ruimtelijke ordening/woningbouw en zorg. Tijdens de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 en de landelijke verkiezingen van 2017 speelde het thema duurzaamheid en klimaat nog een ondergeschikte rol: toen bleek dat nog geen kwart dit doorslaggevend vond in hun keuze.
Het valt op dat voor alle betrokkenheidsprofielen het thema duurzaamheid en klimaat het meest belangrijk was in de keuze voor een partij tijdens deze verkiezingen. Variatie zit er echter in de mate waarin dit geldt. Zorgzame Senioren en Honkvaste Buurtbewoners vonden dit thema wat minder belangrijk. Het thema zorg speelde daarentegen juist een wat grotere rol in hun keuze. Voor de profielen Kritische Vernieuwers en Stadse Nomaden was het thema duurzaamheid en klimaat doorslaggevend in hun keuze; driekwart gaf namelijk aan dit thema belangrijk te vinden.
Vertrouwen in de politiek
Aanvullend hebben we de respondenten gevraagd in welke mate zij vertrouwen hebben in de huidige politiek. Wat blijkt? Bijna de helft van de Nederlanders (46%) heeft tijdens de Provinciale Statenverkiezingen geen vertrouwen in de huidige politiek. Bijna een kwart geeft daardoor aan dat hun stem vooral een proteststem was. Ondanks een gebrek aan vertrouwen in de huidige politiek, heeft twee derde (64%) wel het gevoel dat hun stem er toe doet.
Zoomen we in op de 8 profielen uit de Citisensmethode, dan zijn het vooral Gevestigde Beïnvloeders, Kritische Vernieuwers en Stadse Nomaden die zich positief onderscheiden in hun vertrouwen in de huidige politiek. Geredeneerd vanuit de kennis die we hebben opgedaan in eerdere onderzoeken en projecten met de profielen als basis is dit niet verassend. Daar waar het vertrouwen van Gevestigde Beïnvloeders vooral zit in het (vaak persoonlijk) kennen van ambtenaren, bestuurders en/of politici, hangt dit bij Kritische Vernieuwers en Stadse Nomaden veel meer samen met een positievere grondhouding richting ‘de samenleving’. Het resultaat is dat deze profielen tijdens de Provinciale Statenverkiezingen minder vaak gestemd hebben uit protest tegen de huidige politiek.
De profielen waarvan wij weten dat deze – in algemene zin – minder vertrouwen hebben in overheden en instituties, Honkvaste Buurtbewoners, Eigengereide Digitalen en Zorgzame Senioren, komen ook in dit onderzoek naar voren als de profielen met het minste vertrouwen in de huidige politiek. Hieraan gekoppeld valt op dat deze profielen tijdens de Provinciale Statenverkiezingen vaker gestemd hebben uit protest.